Pasaj'a Git
Göbeklitepe, Türkiye’nin güneydoğusundaki Şanlıurfa’ya bağlı olan bir antik kenttir. Tarih öncesi dönemlere adeta ışık tutan bu yer arkeolog, tarihçi ve bu alana ilgi duyanların bir numaralı gözdesidir. Şanlıurfa Göbeklitepe taşların ve insanların evrimini anlamak bakımından çok önemli bir keşiftir. Tarihin sıfır noktası olarak bilinen Göbeklitepe’nin önemi saymakla bitmeyecek kadar önemli ve benzersizdir.
Göbeklitepe’nin Keşfi: Tarih Öncesi Bir Miras
Göbeklitepe tarihi ve hikayesi arkeolojik açıdan çok önemli ve heyecan vericidir. Göbeklitepe’nin keşfi 1963 yılına dayanır. 1963’de İstanbul Üniversitesi’nde öğrenci olan Klaus Schmidt tarafından keşfedilmiştir. Ancak ilk kazı ve bulgular yapılmaya 1994 yılında başlanmıştır. Bu sürece kadar Göbeklitepe’nin varlığına dayanan birçok ipucu ve yerel efsane vardır.
Klaus Schmidt 1994’de Şanlıurfa Müzesi başkanlığını esnasında bu bölgede bir araştırma yaparak Göbeklitepe’yi keşfetmiştir. Keşif ilk olarak tarım arazisi düzenlemesinde ortaya çıkan taş blok ve dikdörtgen taş sütunlarını görerek yapılmıştır. Yapılan keşifle birlikte o dönemde bilinen tarihle ilgili önemli bir problem ortaya çıkar. Çok karmaşık ve büyük olan yapının o döneme ait olan yerleşim yerlerine uymadığı açık bir şekilde belli olmuştur. Ortaya çıkan bulgu ve karışıklıklar sonucunda araştırma ve kazıların daha fazla olmasına karar verilmiştir. Buna bağlı olarak 1995 yılında kazılara başlanmıştır. Kazı işlemi tamamlandığında ortaya çıkan sütun ve bloklar tarih öncesinde yapılan en eski tapınak olduğunu göstermiştir. İnsanlık tarihinde bilinen en eski tapınak kompleksinin ortaya çıktığı Göbeklitepe tarih açısından önemli bir dönüm noktası olmuştur.
Hangi Medeniyetler Göbeklitepe’de Yaşadı?
Göbeklitepe’de yapılan kazı ve araştırmalar sonucunda bu bölgede yaşayan medeniyetlerle ilgili kesin bir sonuca varılamamıştır. Göbeklitepe’nin keşfi ile birlikte bilinen tarih öncesi dönemlerle ilgili bilgiler sarsılmıştır. Bazı araştırmacı ve uzmanlar Göbeklitepe’nin inşasının tarım öncesi avcı-toplayıcı topluluklara ait olduğunu düşünür. Bu bilgiyle Göbeklitepe’de yaşayan medeniyetler Sümerler, Akadlar veya Mısırlılara karşılık gelir. Tarihi keşif, tarihteki yerleşik yaşam geçiş ve toplumsal organizasyonun anlaşılmasında önemli bir yere sahiptir. Bu dönemlerde yaşayan insanlar Göbeklitepe’yi ritüel ve dini amaçlar için kullanmıştır. Yaşayan toplulukların kimlikleri, yaşam tarzı ve Göbeklitepe’nin inşa nedeni hakkında net bilgiler bulunmamaktadır.
Göbeklitepe Hangi Döneme Aittir?
Urfa Göbeklitepe M.Ö. 9600-7300 dönemine ait bir arkeolojik alandır. Bu tarihler Göbeklitepe’nin inşa edildiği tarihi göstererek onu bilinen en eski tapınak kompleksi yapar. Aynı zamanda bilinen en eski büyük taş yapısı niteliğini de verir. Bu döneme ait yapı ve bulguların incelenmesiyle yerleşik sürece geçişteki ögeler açıkça anlaşılmıştır.
Anıtların Gizemi: Göbeklitepe’nin Mimarisi ve Tasarımı
Göbeklitepe mimari ve tasarım bakımından çok özel ve değerlidir. Göbeklitepe sembolleri tarih öncesi görülen diğer yapıların birçoğundan daha farklı niteliktedir. Mimarisinde en çok dikkat çeken noktaların başında dikdörtgen taş sütunlar ve bunların üzerindeki devasa taş bloklardan yapılan dairesel yapılar gelir. Bu yapıların her biri ortalama 5-6 metre yüksekliğindedir. Genellikle “T” şeklindeki sütunlar ortalama 3-6 metre arasında değişen büyüklüğe sahiptir. Sütunların üzerinde hayvan ve insan figürleri, geometrik desenler ve çeşitli kabartmalar bulunur. Bu tür süslemeler taş sütunlara etkileyici özellikler katar. Büyük taş bloklar ise dikdörtgen taş sütunların üzerinde görülür. Bu tür bloklar yapıları destekleyen ve bir arada tutan ana yapı taşı niteliği taşır.
Göbeklitepe’nin mimari ve tasarımında belli bir düzen vardır. Dairesel yapıların her biri belli aralıklarla yerleştirilmiştir. Göbeklitepe’nin tasarımı ise dini ve ritüel faaliyetler için kullanıldığını gösterir. Dikdörtgen taş sütunlar, belli aralıklarla yerleştirilen hayvan figürleri ve kabartma detayları bunun işaretidir. Göbeklitepe özellikleri bize o dönemlerdeki sosyal organizasyonları ve toplumsal etkileşimi iyi bir şekilde anlama fırsatı verir.
Eski Çağların Sanatı: Göbeklitepe Kazılarında Bulunanlar
Yapılan arkeolojik kazılar sonucunda önemli bulgular ortaya çıkmıştır. Bu bulgular tarih öncesi döneme ışık tutarak Göbeklitepe gizemini bize gösterir. Kazılar sonucunda elde edilen önemli bulgular arasında dikdörtgen taş sütun ve devasa taş bloklar vardır. Kireçtaşı platonun üzerinde konumlandırılan 20’den fazla anıtsal yuvarlak yapılar da bunlar arasındadır. Bu yapıların en büyüğü 20 metre çap ve 5,5 metre yüksekliğe sahiptir.
Sütunlar detaylı olarak incelendiğinde hayvan kabartmaları yani çeşitli hayvan figürleri görülür. Bunlar arasında yılan, yaban domuzu, yaban öküzü ve kuş gibi haycanlar vardır. Hayvan figürleri Göbeklitepe sırrının ritüel ve dini amaçlar için kullanıldığını kanıtlar niteliktedir.
Farklı sütunlar incelendiğinde insan figürleri de görülür. Figürler genellikle soyut ve stilize edilmiş görsellerdedir. İnsan figürünün yanında el sembollerinin de bulunduğu sütunlar yaklaşık 10 ton ağırlığa sahiptir. Çok ağır olan yapıları teknik olarak oymak ve konumlandırmak büyük bir beceri gerektirir. Bunlar önemli anlam ve bulgulara işaret eder. Kazılarda elde edilen sonuçlarda taş işçiliği de görülür. Arkeolojik kazı sonucunda elde edilen buluntuların üzerindeki betimlemeler zengin iç dünya, gelişmiş teknik ve matematiksel hesapların sonucu olarak karşımıza çıkar. Karşımıza çıkan sonuçlar o zamanlarda yaşayanların gelişmiş el becerisi, mimari ve matematik yetkinliğe sahip olduğunu gösterir. 11 yıl önce inşa edilen yapılar için o dönemlerde hayvanların evcilleştirilmediği ve çanak çömleğin bile olmadığı göz önünde bulundurulduğunda etkileyicidir.
Göbeklitepe’ye Nasıl Gidilir, Nasıl Girilir?
Göbeklitepe, Şanlıurfa’nın 18 km kuzeydoğusunda bulunan Haliliye ilçesindeki Örencik köyünün yakınlarındadır. Tarihin sıfır noktası olarak bilinen bu yere dünyanın her yerinden ziyaretçiler gelir. Ziyaret etmek için hava veya kara yolunu tercih edebilirsiniz. Hava yolunu kullanmak için en yakın Şanlıurfa GAP Havalimanı vardır. Havalimanına geldikten sonra taksi veya özel transfer kullanarak bu bölgeye gidebilirsiniz. Şehir merkezinden de rahatça ulaşım sağlayabilirsiniz. Göbeklitepe mutlaka görülmesi gereken yer arasında bulunduğu için sıkça turlar düzenlenir. Tur rotası genellikle şehir merkezinden başlayarak Göbeklitepe’ye ve diğer önemli noktalara ulaşır.
Buraya giriş yapmak için belli bir ödeme yapmak gerekir. Ücret farklı zamanlara göre değişiklik gösterebilir. Bu yüzden net ve kesin bir bilgi vermek mümkün değildir. Güncel Göbeklitepe giriş ücreti hakkında bilgi almak isterseniz resmi web sitesini ziyaret edebilirsiniz. Göbeklitepe’yi ziyaret etmek için bir rehberle gitmek önerilir. Bölge hakkında detaylı bilgi veren rehberler ziyaretin daha bilinçli ve farkındalıklı yapılmasını sağlar. Göbeklitepe’ye giderken video kamera, fotoğraf makinesi ve fotoğraf aksesuarlarını da yanınıza alabilirsiniz. Fotoğraf ve video çekmeye izin verilir ancak profesyonel çekimler için izin almak gerekebilir. Bunun için öncelikle web sitesinde bulunan kuralları okumak ve gerekli izinleri almak önemli bir husustur.
Göbeklitepe Ziyaret Saatleri
Tarihin sıfır noktasının ziyaret saatleri mevsil ve yerel düzenlemelere göre değişiklik gösterebilir. Bu yüzden gideceğiniz zaman güncel ve kesin bilgiler için mutlaka resmi kaynaklara göz atmalısınız. Ziyaret kabul edilen saatler 1 Nisan – 1 Ekim arasında yaz dönemi için pazartesi hariç haftanın her günü 08:00-19:00’dır. 1 Ekim – 1 Nisan arasındaki kış dönemi ise pazartesi hariç diğer günler 08:00-17:00’dır. Ziyaret saatleri bakım çalışması ve özel etkinlikler gibi durumlarda da değişiklik gösterebilir.
