Pasaj'a Git
Stres, hemen herkesin bazı durumlar karşısında hissettiği baskıdır. İş, okul ya da özel hayatta meydana gelen olumlu ya da olumsuz koşullar, özellikle beklenmediğinde meydana gelen durumlar stresin temel kaynaklarıdır. Stresi tetikleyen etkenler ve şikayetler ise herkeste belirtilere sebep olur. Ancak yine de stresin birçok genel özelliği vardır. Örneğin kontrolü kaybettiğinizi hissedersiniz, kendi yeteneklerinizi ve toplumdaki duruşunuzu sorgularsınız. Bu nedenle yetersiz hissetme ve başarısız olma korkusu da stresin sebep olduğu sonuçlardan biridir. Tüm bunlar motivasyon kaybına yol açabilir ve en önemlisi okul ve çalışma hayatınızı olumsuz etkileyebilir. Fakat stresin etkilerini azaltmanız hatta hissettiğiniz stresten yararlanmanız da mümkündür. Gelin stresin nasıl meydana geldiğini ve ortaya çıktığında nasıl başa çıkabileceğinize birlikte göz atalım.
Stres Nedir?
Stres, doğal bir hayatta kalma mekanizmasını tetikleyen bir duruma vücudun doğal olarak verdiği bir tepkidir. Stres esnasında kalp atış hızı artar, kaslar gerilir ve nefes alıp verme sıklaşır. Aynı zamanda kandaki adrenalin seviyesi yükselir. Böylece vücudunuzu bir uyarı durumuna sokarak sizi daha uyanık ve odaklanmış hale getirir. Bu nedenle stres aslında gerilim ve baskı anlamına gelir. Beklenmeyen durumlar karşısında doğru kararlar almanızı sağladığı için stres gereklidir. Ancak stresin süresi ve yoğunluğu da önemlidir. Çünkü uzun süren ve yoğun hissedilen stresle başa çıkması zordur ve psikolojik-fiziksel olumsuz sonuçlara neden olabilir.
Yoğunluğuna ve özelliklerine göre sağlıklı ve sağlıksız olmak üzere iki tür stres vardır. Kısa süreli stres ve kronik stres olarak da adlandırılabilir. Sağlıklı stres, sınav, performans, iş görüşmesi gibi heyecan verici olaylardan önce hissettiklerinizdir. Bu stres, sağlıklı tepki verebilmenizi ve konsantre çalışabilmenizi sağlar. Heyecan verici olay bittiğinde ise gerilim azalır. Sağlıksız stres ise daha uzun sürer. Aynısı şiddetli bir stres reaksiyonu için de geçerlidir. Çünkü olumsuz durum ne kadar şiddetli ve uzun sürerse iyileşmek için o kadar fazla zamana ihtiyacınız vardır. Ayrıca sizi yaptığınız işten alıkoyan ve performansınızı etkileyen de sağlıksız strestir.
Aşırı Stres Nelere Sebep Olur?
Stres, savunma mekanizmanızın bir parçası olsa da kontrolü kaybetmenize neden olabilecek seviyelere yükselebilir. Çünkü vücudunuz yetiştiremediğiniz bir iş ile yaşamınızı tehdit eden bir durum karşısında ayrım yapmaz. Bu durumda yaşanan stres vücudunuzu savaşmaya veya kaçmaya hazırlar. Beyniniz, vücudunuzun adrenalin hormonu üretmesine neden olan bir sinyal gönderir. Bu, kalbinizin daha hızlı atmasına, daha hızlı nefes almanıza ve kaslarınızın gerilmesine neden olur. Bu şekilde tehlikeye en iyi şekilde yanıt verebilirsiniz. Kısa vadede tehlike geçmediyse vücudunuz sizi hazır tutan bir başka stres hormonu olan kortizol de üretir. Bu durum ise çarpıntı, heyecan, karın şikayetleri, sırt ve boyun ağrısı, yüksek kan basıncı gibi fiziksel etkilerle birlikte psikolojik belirtilere de sebep olur.
Etkiler normalde kısa sürer ancak daha uzun bir zamana yayılabilir ve baş etmekte zorlanabilirsiniz. Uzun süreli streste ise geçmeyen baş ağrıları, kızarıklık, motivasyon eksikliği, ellerde üşüme, terleme, uykusuzluk görülür. Kısa süreli olsa da stresin etkilerini görmezden gelmeniz, ileride etkilerin büyüyerek artmasına neden olabilir. Bu nedenle geçici de olsa stresle baş etmenin yollarını öğrenmeniz daha kontrollü hareket etmenize ve stresten yararlanmanıza yardımcı olur.
Stresi Ne Azaltır?
Birçok farklı durum strese neden olabilir. Yüksek iş yükü, yaklaşan iş bitirme tarihleri en bilinen stres sebepleridir. Ancak sevilen birinin hastalığı ya da kaybı da stresin baş nedenleri arasındadır. Stres nedenleri değişebileceği gibi strese verilen tepki de kişiden kişiye göre değişebilir. Herkesin vücudunun dayanabileceği ve üstünden gelebileceği stres seviyesi farklıdır. Bu nedenle tepkiler ve başa çıkma zamanı da değişkenlik gösterir. Çünkü herkes strese karşı eşit derecede duyarlı değildir. Bununla birlikte sağlıklı ya da sağlıksız stresle başa çıkma yöntemleri herkes için faydalıdır ve üstesinden gelemeyeceğinizi düşündüğünüz stres yaşıyorsanız siz de bu stresi azaltan yöntemlerden faydalanabilirsiniz:
- Heyecan verici stres, pozitif bir stres şeklidir ve iyi performans göstermenize yardımcı olur. Bu nedenle geçici olduğundan ve belirli durumlarda kısa süreli ortaya çıkıp kaybolduğu için nefes alma egzersizleri bu tür durumlar için yeterlidir.
- Sinir bozucu stres ise trafik sıkışıklığında beklemek, meslektaşınızın beklenmedik tepkileri yapılan yersiz el şakaları, hayal kırıklığı yaşatan koşullar altında ortaya çıkar. Bu tür durumlarda ise mümkünse uyaranlardan uzaklaşmak ya da başka bir şeye odaklanmak (müzik dinlemek, birkaç küçük iş tamamlamak vb.) sizi bu rahatsız hissettiğiniz alandan çıkarmaya yardımcı olur.
- Zararlı stres ise en ciddi türdür ve çok uzun sürer. Örneğin bir çalışan beklenilen performansı karşılamadığında, uzun süren zorbalıklarda veya travmatik bir olay yaşandığında günler, aylar ve hatta yıllar süren stres görülebilir. Bu tür durumlarda ise öncelikle profesyonel yardım alınması önerilir.
Stresi Azaltmak için Neler Yapılabilir?
Stresten kurtulmanın birkaç yolu vardır ve düşündüğünüzden daha kolaydır. Nefesinize dikkat etmek gibi küçük egzersizlerle uzun bir yol kat edebilir bu ipuçlarıyla stresi azaltabilir ve önleyebilirsiniz:
- Daha Fazla Hareket Edin: Egzersizin motive edici ve rahatlatıcı etkisini herkes bilir. Siz de bu etkisinden yararlanarak stresinizle baş etmeyi öğrenebilir, daha pozitif bir hayat sürdürebilirsiniz. Egzersizle stres hormonu kortizol üretimini engeller ve mutluluk hormonu endorfin üretirsiniz. Yürüyüşe çıkabilir, yoga egzersizleri yapabilir veya yoğun bir egzersiz yaparak formunuzu da koruyabilirsiniz. Açık hava egzersizleri tavsiye edilir, ancak vakit bulamıyorsanız fitness ürünleri ile evde de dilediğiniz gibi çalışabilirsiniz.
- Sağlıklı Beslenin: Büyük porsiyonlar ve hızlı atıştırmalıklar, geçici enerji almak için iyidir. Ancak kısa süreli olduğu için oldukça sağlıksız bir beslenme şeklidir. Bunun yerine avokado, baklagiller gibi bol lif ve magnezyum içeren gıdalara yönelebilirsiniz. Bitter çikolata da mutlu hissetmenize yardımcı olur. Bununla birlikte yeteri kadar su içmeniz de oldukça önemlidir. Günlük tüketmeniz gereken suyu her zaman yanınızda taşımanız için matara gibi outdoor ürünleri tercih edebilirsiniz.
- Gevşeme Egzersizleri Yapın: Gevşeme egzersizleri nefes ve meditasyon antrenmanlarıdır. akur stresle başa çıkmak için en iyi yöntem nefes egzersizidir. 4 saniyede nefes alın ve 8 saniyede verin. Bu tür nefes egzersizleri için mat gibi yoga ürünleri kullanabilirsiniz. Farkındalık ve meditasyon da rahatlamanıza yardımcı olabilir. Gün içinde 5 dakikalık aralıklarla meditasyon yapabilir, yoga gibi dinlendirici aktivitelerden yardım alabilirsiniz.
- Uykunuzu Düzenleyin: Kesintisiz ve rahat bir uyku için mavi ekranlardan uzak durun ve 7-9 saat uyumaya çalışın. Böylece daha dinlenmiş uyanabilir ve gün içinde meydana gelebilecek stres tetikleyicilerle daha rahat başa çıkabilirsiniz. Rahat bir uyku için gün içinde kullandığınız bilgisayarları mavi ekran filtreli laptop ya da ekran modelleri ile değiştirebilirsiniz.
- Hayır Demeyi Öğrenin: Üzerinizde çok fazla yük olduğunu düşünüyorsanız ertelemek yerine hayır deyin. Böylece limitlerinizi zorlamamış olursunuz ve işlerinizi tamamladıkça yenilerini kabul ederek daha verimli çalışabilirsiniz.
- Hobilere Vakit Ayırın: Puzzle, boyama, konsol oyunları ya da arkadaşlarınızla yaptığınız keyifli bir sohbetler bile kendinizi iyi hissetmenize yardımcı olur. Bu tür durumlarda yalnız kalmamak ve yalnız kaldığınızda da sizi iyi hissettiren bir hobi edinmek süreci daha kolay atlatmanıza destek olabilir.
