Pasaj'a Git
Ekran Süresi Nedir?
Ekran süresi akıllı telefona, tablete, bilgisayara ve televizyona bakarak geçirilen süreyi ifade eder. Özellikle akıllı telefonların ve tabletlerin hayatımıza girmesiyle birlikte insanların maruz kaldığı ekran süresi oldukça artmış durumdadır. Eskiden televizyonla ve bilgisayarla sınırlı olan ekran kullanımı günümüzde cebimizde veya çantamızda taşıyabildiğimiz bu cihazlarla hayatımızın her alanına yayılmış haldedir.
iPhone ve iPad Ekran Süresi Ayarlama
Akıllı telefonlar ve tabletler bir yandan hayatımızı kolaylaştırırken bir yandan da maalesef ki fazla ekran kullanımı ile insan sağlığına çeşitli açılardan zarar verir. Bu nedenle bu cihazlarda günlük, haftalık ve aylık süreçlerde ekranı ne kadar kullandığınızı hesaplayıp kullanıcıya gösteren menüler bulunur. Ekran süresi konusunda kendini disipline etmeyi amaçlayan kullanıcılar, iPhone ve iPad cihazlarının menüsünde yer alan ekran süresi sekmesinden ekranı ne kadar kullandıklarını takip edebilirler.
Android Ekran Süresi Ayarlama
Ekran konusunda kendisine sınır koymak isteyen kullanıcılar için aynı imkan Android işletim sistemli cihazlarda da bulunur. Bu cihazlarda da yine ekran süresi ayarlama menüleri kullanılarak ekran kullanımları düzenlenebilir. Öte yandan eklemek gerekir ki ekran süresi yalnızca bu cihazlarda değil, bilgisayar ekranında ve televizyon karşısında geçirilen zamanları da ifade eder.
Ekran Süresi Zihin Gelişimini Etkiler mi?
Akıllı cihazlardan en çok etkilenen kitle elbette ki Z kuşağıdır. Teknolojinin büyük bir ivme kazandığı bir dönemde doğan bu kuşak için akıllı telefonlar ve tabletler hayatın bir parçası haline gelmiş durumdadır. Hatta öyle ki günümüzde eğitimin yadsınamaz bir kısmı da bu cihazlar desteğiyle yürütülmektedir. Bu ortamda ebeveynler kendilerine büyük bir rol düştüğünü unutmamalıdır. Zira hayatımızı kolaylaştıran ve birçok faydası bulunan bu cihazların kontrolsüz kullanımı çocukların zihin gelişimini olumsuz yönde etkileyebilir.
The Lancet Child and Adolescent Health Dergisi’nde yayımlanan bir araştırmaya göre, erken çocukluk döneminde aşırı ekran süresine maruz kalmak beyin gelişimini bozmaktadır*. Beyin gelişiminin bozulması çocukların dil becerilerinin daha zayıf, dikkat sürelerinin daha kısa ve hafızalarının daha kötü olması, bilişsel becerilerinin geri kalması anlamına gelmektedir.
Bu konuda bir diğer çalışma da 4 Eylül 2020 tarihinde PLOS One araştırma şirketi tarafından yapılmıştır. “Ekran süresi ve açık havanın, çocuk ve ergenler üzerindeki psikolojik etkileri” isimli çalışmada ekran süresinin çocukların zihin gelişimini doğrudan etkilediği belirtilmiştir**.
Fazla Ekrana Maruz Kalmanın Çocuklar Üzerindeki Olumsuz Etkileri Nelerdir?
Ekran başında geçirilen sürelerin yalnızca çocuklar için değil, yetişkinler için de büyük zararları vardır. Fakat çocuklarda bu olumsuz etkiler daha ağır şekilde seyredebilir. Zira çocukluk dönemi bedensel ve zihinsel gelişimin devam ettiği bir zaman dilimidir.
Ekranda geçirilen fazla sürelerin fiziksel etkileri şu şekilde sıralanabilir:
Kas zayıflıkları ve obezite: Ekran başında fazlaca vakit geçiren çocuklar için en büyük risk hareketsizliktir. Özellikle ince ve kalın motor becerilerinin geliştiği çocukluk döneminde hareketsiz kalmak kas zayıflıklarına ve obeziteye neden olur.
Omurga rahatsızlıkları: Devamlı ekran başında oturmak omurgaya fazlaca yük bindirerek rahatsızlıklara neden olur.
Göz rahatsızlıkları: Ekran başında geçirilen sürede çocuklar devamlı olarak yakın mesafeye bakar. Bu da göz merceğinin elastikiyetini kaybetmesine yol açar. Gözü uzak mesafeye bakarak dinlendirmek gereklidir.
D vitamini eksikliği ve bağışıklık sisteminin zayıflaması: Ekran başında fazla vakit geçiren çocuklar açık havaya çıkmadıkları için D vitamini eksikliği yaşarlar.
Uyku bozukluğu: Ekrana uzun süre bakan çocuklar uykuya dalmakta güçlük çeker. Ekranda gördüğü oyunların ve çizgi filmlerin hareketliliğine alışmış olan beynin sakinleşerek uykuya geçmesi vakit alır.
Ekranda geçirilen fazla sürelerin ruhsal (zihinsel) etkileri ise şunlardır:
Zihinsel gelişim eksikliği: Ekran başında fazla vakit geçiren çocukların muhakeme, dikkat, algı yönetimi, akıl yürütme, sorun çözme ve hafıza gibi yetenekleri yaşına göre gerekli seviyede gelişmeyebilir.
Dikkat eksikliği ve odaklanamama: Ekranda devamlı olarak hareketli görüntülere maruz kalan çocuklar sabır göstererek bir işe odaklanma konusunda sıkıntı yaşarlar.
Sinirlilik hali: Ekrana fazla maruz kalan çocuklarda uyku problemlerine bağlı olarak sinirlilik hali başlar.
Depresyon ve içe kapanma: Vaktinin büyük çoğunu ekranda geçiren çocuklar gerçek dünyadan kopma noktasına gelebilmektedir. Bu da depresyona kadar ilerleyebilecek önemli bir tehlikedir.
Yetersizlik duygusu: Çocuklar ekranda geçirdikleri sürede genelde oyunlar oynarlar. Bu oyunlar da süreli olur ve kazanmak üzerinedir. Bu ortamda fazlaca vakit geçiren çocuklar başarı duygusunu yalnızca sanal dünyada yaşar hale gelirler. Bu da gerçek dünyada yetersizlik duygusu yaşamaları riskini doğurur.
Ekran Süresinin Çocuklar Üzerindeki Olumlu Etkileri Nelerdir?
Ekranda vakit geçirmenin elbette ki faydalı yönleri de vardır. Örneğin, dijital kitaplar okumak, eğitici oyunlar oynamak, internette çeşitli konularda araştırmalar yapmak, online eğitim materyallerinden faydalanmak, belgesel izlemek gibi faaliyetler ekranın çocuklarımıza sunduğu olumlu imkanlardır. Günümüzde birçok okul, öğrencilerin ödev takiplerini akıllı cihazlar aracılığıyla yapmaktadır. Özellikle yabancı dil eğitiminde bu cihazların payı oldukça büyüktür. Dijital kitaplar aracılığıyla çocuklar yabancı kitaplara kolaylıkla ulaşabilir, anlamını bilmedikleri kelimelerin anlamını öğrenebilir ve hatta yabancı kelimelerin telaffuzunu dinleyerek dil gelişimini hızlandırabilirler. Yabancı dil haricinde de birçok alanda dijital uygulamalar eğitim sektöründe kullanılmaktadır. Nitekim pandemi koşullarında da okulların kapalı olduğu dönemde, yine bu cihazlar sayesinde öğretmenler öğrencilerine ders verebilmiş ve eğitim sekteye uğramamıştır. Çocuklar çeşitli dijital uygulamalar sayesinde satranç, kodlama gibi faaliyetleri öğrenebilmektedir.
Ekranda geçirilen vakit her zaman zararlıdır, demek yanlış bir önerme olacaktır. Öte yandan ekran süresi kontrolsüz şekilde kullanıldığı zaman daha önce bahsettiğimiz olumsuz etkiler çocuklar üzerinde doğabilir. Amaç ekran süresini tamamen yasaklamak değil, kontrollü şekilde kullanmak olmalıdır.
Çocuklarda Yaşa Göre Ekran Süresi
Çocuklarımız ekran süresinin avantajlarından faydalanırken onların üzerinde gerçekleşebilecek olumsuz etkilerini en aza indirmek için günlük ekran süresi limiti belirlemek gerekir. Bu da her yaşa göre değişkenlik gösterir.
Pedagoji Derneği’ne göre, çocukların yaşlarına göre ekran başında geçirebilecekleri süreler aşağıdaki gibi olmalıdır***:
0-3 Yaş : Hiç ekran kullanımı olmamalıdır.
3-6 Yaş : Günlük ekran süresi 20-30 dakikayı geçmemelidir.
6-9 Yaş : Günlük ekran süresi 40-50 dakikayı geçmemelidir.
12+ Yaş : Günlük ekran süresi 120 dakikayı geçmemelidir.
Belirtmek gerekir ki yalnızca tablet veya telefon kullanımı değil, televizyon ve bilgisayar kullanımı da bu sürelerin içindedir.
Çocukların günlük ekran süresini sınırlandırırken ebeveynlerin, bu önlemleri neden aldıklarını çocuklarına detaylıca izah etmeleri oldukça önemlidir. Zira yasaklanma duygusu çocuklarda kaçınılmaz olarak bir tepki yaratacaktır. Ekran konusundaki kurallar karşılıklı konuşularak belirlendiğinde ebeveynler ve çocuk arasındaki iletişim daha kuvvetli olur. Buna bağlı olarak ekran sınırlaması pratikte etkin şekilde uygulanabilir. Ekran süresini sınırlandırırken çocukların kullanacakları uygulamaları da belirlemek ve bunlar dışında herhangi bir uygulamaya girmemeleri konusunda onları uyarmak, gerekirse tedbirler almak gerekir.
Unutmamak gerekir ki bir şeyi tek taraflı olarak ve hiçbir açıklama yapmadan yasaklamak veya sınırlandırmak çocuklarda güvensizlik duygusu yaratır. Çocuklara, onlar için zararlı olabilecek uygulamaların neden zararlı olduklarını açıkça anlatmak, ekran süresi kısıtlamasının sebeplerini karşılıklı şekilde konuşmak teknolojinin sağlıklı kullanımı için atılacak önemli bir adımdır ve ebeveyn ile çocuk arasındaki bağı güçlendirir.
